Kalendarz
„Rzeszowianie portret własny. Fotografie z kolekcji Edwarda Janusza w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie”
Fragment tekstu z katalogu „Rzeszowianie portret własny. Fotografie z kolekcji Edwarda Janusza w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie” wydanego przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
Zadanie dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
„Osoba Edwarda Janusza jest dość mało znana, chociaż to postać niezwykle interesująca z pogranicza dwóch dziedzin - historii fotografii i mikrohistorii. Posiadacz honorowego tytułu cesarsko – królewskiego nadwornego fotografa, autor tysięcy fotografii mieszkańców Rzeszowa
i okolic, a także zdjęć dokumentujących życie miasta, czy rozgrywających się tutaj wydarzeń. Przeznaczenie rzuciło go do Rzeszowa, chociaż wcale stąd nie pochodził. Urodził się we Lwowie 19 października 1850 r. Był najstarszym synem lwowskiego stolarza Ignacego. Dodać tutaj należy, że Polska była wówczas pod zaborami. Zarówno Rzeszów jak i Lwów znajdowały się na terenie Galicji – jak nazywano ziemie polskie zajęte przez państwo austriackie. Edward we Lwowie spędził młodość, tam uczył się i podjął studia na Politechnice. Uczelni tej nie ukończył ze względów finansowych. Kolejnym krokiem w jego życiu była służba w armii austro-węgierskiej. Był oficerem we lwowskim 80 Pułku Piechoty. W 1882 r. odszedł z wojska w stopniu porucznika. Przyczyną był nie najlepszy stan zdrowia. Zajął się wtedy na poważnie fotografią, którą interesował się wcześniej. Zaznaczyć tutaj trzeba, że do osiągnięcia wysokiego poziomu swoich umiejętności doszedł własną, ciężką pracą - był w dziedzinie fotografii samoukiem. Szlak jego fotograficznej przygody wytyczył Lwów, Złoczów i na koniec Rzeszów. W 1886 r. jego znajomy z wojska Edward Hoffer (stacjonujący wtedy w Rzeszowie), wysłał mu wiadomość, że jest w mieście wolny pawilon fotograficzny do wynajęcia (po Józefie Zajączkowskim). Edward Janusz skorzystał z szansy. Już w czerwcu w Tygodniku Rzeszowskim pojawiła się informacja: "Pan Edward Janusz, fotograf, przybywa ze Złoczowa do naszego miasta na stałą siedzibę i pracownię swą otwiera z dniem 1 lipca br. w domu p. Gartnerów przy ul. Sandomierskiej (gdzie dawniej miał pracownię J. Zajączkowski). Okazane nam zdjęcia odznaczają się nadzwyczajną czystością, starannością i trafnością dobrego portretu, a uwzględnić należy, że p. Janusz nie ćwiczył się w żadnych pracowniach, lecz z dyletantyzmu oddał się zawodowi fotografa, w którym dopiero lat 4 pracuje."
[…]Kolekcja rzeszowskich negatywów Zakładu Fotograficznego Edwarda Janusza jest wyjątkowym i jedynym w swoim rodzaju zbiorem fotografii tamtego, już przeszłego czasu. Obrazy przedstawiają rozwój urbanistyczny miasta oraz wydarzenia, którymi przed laty żyli jego mieszkańcy. Jednak w zdecydowanej części, mamy tutaj do czynienia z fotografiami atelierowymi, osób czy rodzin z Rzeszowa bądź z okolic miasta. Ta część zbioru pokazuje pewien przekrój społeczności galicyjskiej na przestrzeni kilkudziesięciu lat. W tym czynniku tkwi jego siła, ponieważ przedstawia w sposób ciągły, nieprzerwany, zmiany jakie zachodziły w społeczności średnich miast galicyjskich okresu zaborów i czasu odradzającej się polskiej państwowości. Klisze obrazują nam zmiany w obyczajowości, w modzie, w sferze demograficznej, a nawet uchwyciły przemiany
w rozwoju gospodarczym.”
Rafał Kocoł
